"Noc Listopadowa" - Stanisław Wyspiański - motywy mitologiczne
"Noc Listopadowa" - Stanisław Wyspiański - motywy mitologiczne
Dramat Wyspiańskiego "Noc Listopadowa" jest zbudowany na zasadzie konstrukcji, której podstawą jest historia a także przestrzeń, ściśle ze sobą powiązane i przeplatające się nawzajem. Pomiędzy nimi, a w zasadzie ponad nimi równocześnie rozgrywa się wątek mityczny. Rezultatem zastosowania takiej konstrukcji jest wzajemne przenikanie się treści historycznych z mitycznymi. Można to nazwać pewnego rodzaju "interpretację historii przez mit".
Mity, a zarazem postacie mitologiczne występujące w tym utworze nie są jednorodne, gdyż geneza ich, ich pochodzenie jest zróżnicowane. Wyspiański wykorzystał najpowszechniejsze i najbardziej dostępne w owych czasach eposy Homera. W większości na ich podstawie ułożył plan mitologiczny swojego utworu. Bóstwa Olimpu w rozwoju wydarzeń pełnią bardzo ważną rolę. Wymienić tu należy Atenę, Pallas, Aresa, dalej Hermesa, aż w końcu ostatecznie kierującego wydarzeniami, władcę Olimpu - Zeusa. Spośród postaci mitologicznych nie pochodzących z dzieł Homera wyróżnić trzeba Demeter wraz córką Korą, boginie zwycięstwa Niki - spod Cheronei, spod Tremopil, a także nowożytną Nike Napoleonidów.
Wyspiański nadaje owym bóstwom funkcję podobną jaką spełniały w eposach Homera wraz z jego charakterystyczna homerycka intrygą, której są agresorami. Intrygę taka stanowi tutaj klęska narodu, tragedia ludzi, których los stał się obojętny bogom.
Niektóre bóstwa pochodzące z mitologii homeryckiej miały swe odwzorowanie w rzeźbach zdobiących pałac Łazienek, które na pewno również podziałały na wyobraźnie mistrza.
Jak już wspomniałem występuje także grupa mitycznych postaci nie występujących u Homera, ani w warszawskich Łazienkach. Wyspiański umieszcza w swym świecie przedstawionym boginie zwycięstwa Niki; spod Cheronei co "wieńce niesie choinowe", Tremopil, a także Napleonidów:
"U każdej skrzydła smutkiem przywarte do torsu a u każdej w ręku mitologiczny wieniec (...) U stóp ich napisy kolejne: Austerlitz, Wagram, Friedland, Marengo."
Wyspiański na kanwie tych bogiń zastosował pewien chwyt literacki, pewna modyfikację znaczeniową. Jak wiemy Nike oznacza 'zwycięstwo'; w mitologii greckiej pod taką nazwą występowała bogini zwycięstwa, a także bogini będąca alegorią zwycięstw Napoleona. U Wyspiańskiego natomiast w dramacie "Noc Listopadowa" nie jest to bogini tylko i wyłącznie zwycięstwa, ale paradoksalnie również klęski. Nike spod Cheronei jest jak wiadomo boginią tragicznej klęski Greków. Niki utożsamiane są w tym utworze raczej jako bóstwa śmierci, bardziej tragizmu niż triumfu. Ta modyfikacja odgrywa silną rolę w scenach dramatycznych utworu, a zarazem ważna jest dla samej idei dramatu opiewającego powstanie z roku 1830.
Chyba najważniejszą scena całego świata przedstawionego jest scena pożegnania się dwóch bogiń, matki i córki, Demeter i kory. Owa scena znajduję tutaj głębszą wymowę, nabiera innego wymiaru niż w znanym nam micie mówiącym o przemianach w naturze, o powracających stale porach roku, ożywiania przyrody itd. W tym utworze czytelnik interpretuje ten mit jako coś o znacznie szerszym zakresie ideowym; jakby kolej życia, a potem śmierci i ich wzajemny związek. Coś umiera, żeby coś mogło znów żyć. Kora w dramacie mówi:
"Umierać musi, co ma żyć."
Pożegnanie się bogiń w utworze Wyspiańskiego odgrywa się w parku Łazienkowskim, tuz obok pomnika Jana III Sobieskiego - króla, wielkiego zwycięscy. Dzieje się to właśnie w ową noc wybuchu powstania. Jednocześnie pod pomnikiem schodzą się spiskowcy z Nabielakiem i Goszczyńskim na czele, szykujący sie zaraz do ataku na Belweder.
To właśnie tutaj odbywa się charakterystyczny pożegnalny dialog Demeter i kory, równocześnie przeplatający się z dialogiem podekscytowanych i niepewnych belwederczyków. To samo miejsce, ten sam czas:
"Przystanęli tak bohaterowie młodzi
na ogrodzie w bolesnej zadumie,
a oto przy drzew śpiewnym szumie
niewiast dwie pośrodkiem przechodzi.
Idą środkiem, śród młodych szeregu."
Co prawda rozmowy obydwie ciągną się swoim własnym tokiem, jednakże czytając je można zauważyć jak one się wzajemnie przeplatają, a zarazem przerywają.
Można stwierdzić przez to szczególnie wytworzona przestrzeń, strukturę i czas. Spotkanie belwederczyków co prawda dzieje się w czasie rzeczywistym, jednakże motyw pożegnania się bogiń wciąż trwa i odnawia się co roku. To właśnie sprawia, że owa sytuacja w Warszawie przestaje być tylko realną, ówczesną sytuacją, ale nabiera ona nowych cech.
Mit o Demeter i Korze, odbywający się tutaj, nadaje przestrzeni pewna cechę nieskończoności, a czasowi wieczności, przybierając zaistniałej sytuacji element ponadczasowości. Również stwarza to załamanie się ramy historycznej i realnej utworu, tworząc z niego dramat ponadhistoryczny, zawierający przesłanie, które "zawsze i wszędzie się dzieje", które powtarza się stale wynikając z naturalnego prawa istnienia. Sceny te zatem podlegają działaniu ponadczasowości mitu.
Z kolei we fragmencie, w którym prezentowana jest inwokacja Pallady przywołującej bogów, występuje inna zależność. Przywoływanie w szczególności Nik przez Pallas jest swojego rodzaju przytaczaniem odmiennych przestrzeni, nie tylko przestrzeni mitów, lecz wynikających z ich genezy; Aten, Salaminy, Maratonu, Troi, Termopil, Cheronei a także miejsc walk Napoleona (Nike Napoleonidów):
"Pod Moskwę, na gniazdo Carów..."
Jak widać bogiń nie można tylko odwoływać do mitów, ale także do historii. Przywoływane zdarzenia z przeszłości wywodzą się z mitologii co prawda, ale rzutują one wielkie przestrzenie dziejów. I właśnie te same bóstwa uczestniczące w wielkich wydarzeniach na przestrzeni wieków są obecnie tej pamiętnej nocy z listopada 1830 roku, tutaj w Szkole Podchorążych. To one przecież oblatywały miejsca wielkich zwycięstw i klęsk, więc i one 'przyleciały' na wołanie Pallady do Warszawy.
Owe przyzywanie Nik wiąże się samoczynnie z przyzywaniem historii. To jakby powielanie zapisanych już dziejów. To wszystko odejmuje jakby znaczenia ludzkim trudom i zmaganiom jako siły ludzkiej woli. Albowiem zawsze zwyciężają Niki, a nie bohaterowie, polegli ludzie.
Sceny dramatyczne, przyszłe, które dopiero rozegrają się na 'łamach' dramatu historycznego, już dawno zostały więc zamknięte w ramach dokonanych czynów, a zarazem schematycznie powtarzających się dziejów. Motyw rozszerzania przestrzeni i czasu tylko uspokaja; spokojnie zapowiada zwiastuje sens wydarzeń, który z góry został określony w kategoriach klęski, przelewu polskiej krwi i śmierci.
BIBLIOGRAFIA:
? Stanisław Wyspiański– Noc Listopadowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków - Wrocław 1984.
? Jan Nowakowski – Biblioteka analiz literackich - Warszawianka, Noc Listopadowa
? Adam Grzymała-Siedlecki – Wizja i rzeczywistość w Nocy Listopadowej, Kraków 1976.
Dramat Wyspiańskiego "Noc Listopadowa" jest zbudowany na zasadzie konstrukcji, której podstawą jest historia a także przestrzeń, ściśle ze sobą powiązane i przeplatające się nawzajem. Pomiędzy nimi, a w zasadzie ponad nimi równocześnie rozgrywa się wątek mityczny. Rezultatem zastosowania takiej konstrukcji jest wzajemne przenikanie się treści historycznych z mitycznymi. Można to nazwać pewnego rodzaju "interpretację historii przez mit".
Mity, a zarazem postacie mitologiczne występujące w tym utworze nie są jednorodne, gdyż geneza ich, ich pochodzenie jest zróżnicowane. Wyspiański wykorzystał najpowszechniejsze i najbardziej dostępne w owych czasach eposy Homera. W większości na ich podstawie ułożył plan mitologiczny swojego utworu. Bóstwa Olimpu w rozwoju wydarzeń pełnią bardzo ważną rolę. Wymienić tu należy Atenę, Pallas, Aresa, dalej Hermesa, aż w końcu ostatecznie kierującego wydarzeniami, władcę Olimpu - Zeusa. Spośród postaci mitologicznych nie pochodzących z dzieł Homera wyróżnić trzeba Demeter wraz córką Korą, boginie zwycięstwa Niki - spod Cheronei, spod Tremopil, a także nowożytną Nike Napoleonidów.
Wyspiański nadaje owym bóstwom funkcję podobną jaką spełniały w eposach Homera wraz z jego charakterystyczna homerycka intrygą, której są agresorami. Intrygę taka stanowi tutaj klęska narodu, tragedia ludzi, których los stał się obojętny bogom.
Niektóre bóstwa pochodzące z mitologii homeryckiej miały swe odwzorowanie w rzeźbach zdobiących pałac Łazienek, które na pewno również podziałały na wyobraźnie mistrza.
Jak już wspomniałem występuje także grupa mitycznych postaci nie występujących u Homera, ani w warszawskich Łazienkach. Wyspiański umieszcza w swym świecie przedstawionym boginie zwycięstwa Niki; spod Cheronei co "wieńce niesie choinowe", Tremopil, a także Napleonidów:
"U każdej skrzydła smutkiem przywarte do torsu a u każdej w ręku mitologiczny wieniec (...) U stóp ich napisy kolejne: Austerlitz, Wagram, Friedland, Marengo."
Wyspiański na kanwie tych bogiń zastosował pewien chwyt literacki, pewna modyfikację znaczeniową. Jak wiemy Nike oznacza 'zwycięstwo'; w mitologii greckiej pod taką nazwą występowała bogini zwycięstwa, a także bogini będąca alegorią zwycięstw Napoleona. U Wyspiańskiego natomiast w dramacie "Noc Listopadowa" nie jest to bogini tylko i wyłącznie zwycięstwa, ale paradoksalnie również klęski. Nike spod Cheronei jest jak wiadomo boginią tragicznej klęski Greków. Niki utożsamiane są w tym utworze raczej jako bóstwa śmierci, bardziej tragizmu niż triumfu. Ta modyfikacja odgrywa silną rolę w scenach dramatycznych utworu, a zarazem ważna jest dla samej idei dramatu opiewającego powstanie z roku 1830.
Chyba najważniejszą scena całego świata przedstawionego jest scena pożegnania się dwóch bogiń, matki i córki, Demeter i kory. Owa scena znajduję tutaj głębszą wymowę, nabiera innego wymiaru niż w znanym nam micie mówiącym o przemianach w naturze, o powracających stale porach roku, ożywiania przyrody itd. W tym utworze czytelnik interpretuje ten mit jako coś o znacznie szerszym zakresie ideowym; jakby kolej życia, a potem śmierci i ich wzajemny związek. Coś umiera, żeby coś mogło znów żyć. Kora w dramacie mówi:
"Umierać musi, co ma żyć."
Pożegnanie się bogiń w utworze Wyspiańskiego odgrywa się w parku Łazienkowskim, tuz obok pomnika Jana III Sobieskiego - króla, wielkiego zwycięscy. Dzieje się to właśnie w ową noc wybuchu powstania. Jednocześnie pod pomnikiem schodzą się spiskowcy z Nabielakiem i Goszczyńskim na czele, szykujący sie zaraz do ataku na Belweder.
To właśnie tutaj odbywa się charakterystyczny pożegnalny dialog Demeter i kory, równocześnie przeplatający się z dialogiem podekscytowanych i niepewnych belwederczyków. To samo miejsce, ten sam czas:
"Przystanęli tak bohaterowie młodzi
na ogrodzie w bolesnej zadumie,
a oto przy drzew śpiewnym szumie
niewiast dwie pośrodkiem przechodzi.
Idą środkiem, śród młodych szeregu."
Co prawda rozmowy obydwie ciągną się swoim własnym tokiem, jednakże czytając je można zauważyć jak one się wzajemnie przeplatają, a zarazem przerywają.
Można stwierdzić przez to szczególnie wytworzona przestrzeń, strukturę i czas. Spotkanie belwederczyków co prawda dzieje się w czasie rzeczywistym, jednakże motyw pożegnania się bogiń wciąż trwa i odnawia się co roku. To właśnie sprawia, że owa sytuacja w Warszawie przestaje być tylko realną, ówczesną sytuacją, ale nabiera ona nowych cech.
Mit o Demeter i Korze, odbywający się tutaj, nadaje przestrzeni pewna cechę nieskończoności, a czasowi wieczności, przybierając zaistniałej sytuacji element ponadczasowości. Również stwarza to załamanie się ramy historycznej i realnej utworu, tworząc z niego dramat ponadhistoryczny, zawierający przesłanie, które "zawsze i wszędzie się dzieje", które powtarza się stale wynikając z naturalnego prawa istnienia. Sceny te zatem podlegają działaniu ponadczasowości mitu.
Z kolei we fragmencie, w którym prezentowana jest inwokacja Pallady przywołującej bogów, występuje inna zależność. Przywoływanie w szczególności Nik przez Pallas jest swojego rodzaju przytaczaniem odmiennych przestrzeni, nie tylko przestrzeni mitów, lecz wynikających z ich genezy; Aten, Salaminy, Maratonu, Troi, Termopil, Cheronei a także miejsc walk Napoleona (Nike Napoleonidów):
"Pod Moskwę, na gniazdo Carów..."
Jak widać bogiń nie można tylko odwoływać do mitów, ale także do historii. Przywoływane zdarzenia z przeszłości wywodzą się z mitologii co prawda, ale rzutują one wielkie przestrzenie dziejów. I właśnie te same bóstwa uczestniczące w wielkich wydarzeniach na przestrzeni wieków są obecnie tej pamiętnej nocy z listopada 1830 roku, tutaj w Szkole Podchorążych. To one przecież oblatywały miejsca wielkich zwycięstw i klęsk, więc i one 'przyleciały' na wołanie Pallady do Warszawy.
Owe przyzywanie Nik wiąże się samoczynnie z przyzywaniem historii. To jakby powielanie zapisanych już dziejów. To wszystko odejmuje jakby znaczenia ludzkim trudom i zmaganiom jako siły ludzkiej woli. Albowiem zawsze zwyciężają Niki, a nie bohaterowie, polegli ludzie.
Sceny dramatyczne, przyszłe, które dopiero rozegrają się na 'łamach' dramatu historycznego, już dawno zostały więc zamknięte w ramach dokonanych czynów, a zarazem schematycznie powtarzających się dziejów. Motyw rozszerzania przestrzeni i czasu tylko uspokaja; spokojnie zapowiada zwiastuje sens wydarzeń, który z góry został określony w kategoriach klęski, przelewu polskiej krwi i śmierci.
BIBLIOGRAFIA:
? Stanisław Wyspiański– Noc Listopadowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków - Wrocław 1984.
? Jan Nowakowski – Biblioteka analiz literackich - Warszawianka, Noc Listopadowa
? Adam Grzymała-Siedlecki – Wizja i rzeczywistość w Nocy Listopadowej, Kraków 1976.
W malinowym Chruśniaku- Leśmian- analiza i interpetacja (plan)
W malinowym Chruśniaku- Leśmian- analiza i interpetacja (plan) 1. Leśmian ? zawsze oryginalny, indywidualista - własny styl pisarski, - ponad podziałami i przynależnościami - nie odnosił się do sytuacji politycznej- tym się wyróżniał 2. Wiersz - najsłynniej...Bezrobocie
Bezrobocie I. Definicja "bezrobocia". Na rynku pracy, czyli tam gdzie spotyka się popyt i podaż na pracę lub też potencjalni pracobiorcy z pracodawcami, można wyróżnić kilka grup osób. Przede wszystkim s to: aktywni i bierni zawodowo. Aktywni to ci, którzy pracuj lub pozostaj bezrobotni, za b...Podatki lokalne
Podatki lokalne Daniny publiczne nakładane na osoby prawne i fizyczne na określonym terytorium przez organy do tego uprawnione; stanowią dochody własne gminy, ustalane są i pobierane na podstawie ustaw podatkowych. Wójt, burmistrz lub prezydent ma prawo do udzielania ulg, odroczeń i umorzeń oraz d...Biografia - Jan Sebastian Bach
Biografia - Jan Sebastian Bach Jan Sebastian Bach urodził się 21 marca 1685 roku w Eisenach, w Turyngii, zmarł 28 lipca 1750 roku w Lipsku. Był najmłodszy z rodzeństwa. Matka, Elżbieta z domu Lammerhirt, umarła, gdy miał lat dziewięć, a zaraz po niej odszedł i ojc...Krótka charakterystyka Antygony
Krótka charakterystyka Antygony Miłość, zazdrość, współczycie, chęć zdobycia władzy, egoizm, ból po stracie najbliższych. Są to uczucia, z którymi dzisiejszy człowiek styka się nieustannie, nieustannie musi z nimi walczyć lub o nie zabiegać.Te wła...Kolonizacja w XIX w
Kolonizacja w XIX w Powstanie Sipajów 1857–1858, ogólnonarodowe powstanie w Indiach przeciw Anglikom wszczęte przez tubylczych żołnierzy; po zajęciu Delhi cesarzem ogłoszono Bahadura Szaha II z dynastii Wielkich Mogołów; w 1858 okrutnie stłumione, jednak Anglia przejęła bezpo...W jaki sposób Mikołaj Rej przedstawił społeczeństwo polskie XVI wieku w "Krótkiej rozprawie"?
W jaki sposób Mikołaj Rej przedstawił społeczeństwo polskie XVI wieku w "Krótkiej rozprawie"? "Krótka rozprawa" jest jednym z pierwszych utworów Mikołaja Reja (napisał ją licząc 38 lat, ale też twórczość rozpoczął już w wieku dojrzałym). Utwór wydany zost...Das Fernsehen macht Kinder nervos und agressiv
Das Fernsehen macht Kinder nervos und agressiv Gestern kaufte ich eine Zeitung. Es gefiel mir sehr, weil dort ein Artikel uber das Fernsehen war. Sein Thema war: " Das Fernsehen macht Kinder nervos und agressiv". Ich mochte die Argumente, die meine Meinung bestatigen, vorstellen. Vor allem meine ich, dass viele unp...
studia
szko³a
streszczenie
notatka
¶ci±ga
referat
wypracowanie
biografia
opis
praca
dyplomowa
opracowania
test
liceum
matura
ksi±¿ka
